Wywodzi się od łacińskiego przymiotnika occultus – ,,tajemny, ukryty, sekretny, ciemny, tajemny, przemilczany”".
Okultyzm jest takim wycinkiem poszukiwań ezoterycznych, w których dąży się do opanowania mocy, siły praktycznej, która może mieć zastosowanie zarówno w świecie duchów, jak i w ramach świata doczesnego. W okultyzmie tajemnicą objęta jest nie tylko wiedza, stanowiąca cel poszukiwań, lecz także techniki jej zdobywania, przynależność do grona wtajemniczonych, a niekiedy nawet samo istnienie takiego grona. Termin ,,okultystyczny” w znaczeniu ,,to, czego nie można uchwycić umysłem, niedostępne zwykłemu rozumieniu bądź poznaniu"”, występuje od XVI wieku, od ukazania się dzieła C. Agrippy (1486-1535) De occulta philosophia.
Okultyzm charakteryzuje: zajmowanie się tajemnymi i skrytymi sprawami; zainteresowanie się zjawiskami i wydarzeniami, które pozornie zależą od ludzkich sił, lecz nie mieszczą się w granicach pięciu zmysłów; odwoływanie się do pomocy sił nadprzyrodzonych, duchowych, szatańskich lub demonicznych. Wszystkie zjawiska okultystyczne można przyporządkować do jednej z następujących kategorii:
– przepowiadanie przyszłości – jest sztuką przewidywania przyszłych wydarzeń i odgadywania charakteru człowieka;
– magia – jest umiejętnością wywoływania nadnaturalnych skutków za pośrednictwem sił nadludzkich (Szatana, demonów);
– spirytyzm – opiera się na przekonaniu, że przy użyciu pewnych osób i mediów ludzie mogą nawiązać kontakty ze zmarłymi i za ich pośrednictwem doświadczyć objawień z zaświatów.
Każda z kategorii okultyzmu znalazła w New Age poparcie i podstawy do dalszego rozwoju. Bardzo bliski okultyzmowi pozostaje kult Szatana. Wiąże się on z próbą wskrzeszenia wielu pogańskich bogów i bożków, a także próbą ubóstwienia Lucyfera, którego nazywa się ,,władcą ludzkości”.
Za narodziny współczesnego okultyzmu przyjmuje się powstanie – w okresie trwającego między teologami chrześcijańskimi a przyrodnikami ,,sporu” na temat interpretacji opisu stworzenia zawartego w Księdze Rodzaju – w 1875 roku, w Nowym Jorku, Towarzystwa Teozoficznego. Helena Pietrowna Bławatska (1831-1891), która wraz z Henrym Steelem Olcottem (1830-1907) była jego założycielką, za cel wyznaczyła mu przybliżenie, pod pretekstem uniwersalizacji religii, myśli indyjskiej – zwłaszcza hinduizmu – zachodniemu audytorium, jako alternatywy wobec chrześcijaństwa. ,,Tajemna doktryna” Bławatskiej" miała stanowić ,,syntezę nauki, religii i filozofii”". Teozofowie wierzyli nie tyle w nieśmiertelność duszy, ile w nieśmiertelność ,,boskiego ducha", czyli reinkarnującej się jaźni”. Byli przekonani, że kolejne wcielenia pozwalają osiągać coraz wyższe formy doskonałości, aż do uzyskania, drogą ewolucji, formy anioła, który nie potrzebuje dla istnienia ciał widzialnych (fizycznego i eterycznego). Teozofia przeciwstawia chrześcijańskiej teorii zbawienia przez pośrednika (boskiego Odkupiciela) możliwość osiągnięcia zbawienia przez każdego, własnym staraniem. Na myśl teozoficzną składają się systemy wielu starożytnych religii i filozofii.
Okultystą był propagator współczesnej magii i satanizmu, Aleister Crowley – twierdził, że prawdziwe odrodzenie magii nastąpiło właśnie 1904 roku, z zainicjowania tego okultnego prądu wywołało wir, bóle porodowe nowego eonu nazwanego roboczo mianem Równonocy bogów. Zdarzenie takie powtarza się w odstępach mniej więcej 2000 lat”. W ten sposób idee New Age nabrały mocy magicznej i lucyferycznego wymiaru. Crowley twierdził, że Aiwaz jest ,,świętym aniołem opiekuńczym" i należy go utożsamiać z diabłem chrześcijan, Szatanem”. Crowley nazwał siebie ,,Boskim Dziecięciem”, ,,Antychrystem” i ,,Panem Nowego Eonu”".
Nurty Nowej Ery, odwołujące się w swoich praktykach do tradycji ezoterycznych, niekiedy określa się również terminem ,,Wodnika okultystycznego”". Zalicza się do nich np. szkoły wtajemniczenia odwołujące się do magii, kulty neopogańskie, działania czerpiące z tradycji szamanizmu, praktyki spirytystyczne itp.